Nghe đọcNguyễn Văn Hiếu sinh năm 1746 ở tỉnh Định Tường, nay là tỉnh Tiền Giang. Ông làm quan trải bốn đời vua Nguyễn là Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị và Tự Đức.
Quan mà nhà xơ xác
Gia đình rất nghèo, thuở nhỏ ông phải cắt cỏ thuê để kiếm sống qua ngày. Năm 1785, ông gia nhập đội quân Đông Sơn dưới quyền của Nguyễn Ánh, trải qua nhiều chức vụ khác nhau, rồi được điều ra làm trấn thủ Nam Định ngày nay. Ông làm quan thanh liêm, được người dân thời đó ca tụng. Nhà quan mà xơ xác, lương bổng năm nào chỉ đủ chi dùng cho năm đó, chẳng dư dả gì. Ông thường nghiêm cấm người nhà không được tự ý giao thiệp với người ngoài. Ngày lễ, tết, ai biếu gì cũng chối từ. Có lần, người vợ đem chuyện gia cảnh khó khăn nói với chồng, ông cười bảo: “Bà không nhớ lúc cắt cỏ thuê sao? Lúc ấy, mỗi khi đi đâu, vợ chồng phải đổi áo mà mặc, chỉ lo đủ cái ăn cho mỗi ngày. Nay sánh với xưa, đã hơn gấp mấy lần, thế mà còn muốn lấy của bất nghĩa để làm giàu sao?”. Từ đó, vợ ông không dám đem chuyện tiền tài thưa với ông nữa.
Dù là quan võ nhưng ông lại có cốt cách của một bậc Nho gia, khiến nhiều sĩ tử yêu mến tài đức. Một lần, các vị tân khoa đến nhà chào, ông tiếp đãi rất ân cần, rồi nói: “Mười năm đèn sách mới có ngày nay, tôi xin mừng cho các thầy. Nhớ ngày sau được bổ dụng làm quan, cũng nên giữ gìn như lúc tận khổ, chớ có xa xỉ quá để mang tiếng xấu cho thân danh, phụ ý tốt của triều đình”.
Khi làm quan, ông được dân thương mến, lại nghiêm trị thuộc lại, nên họ đều sợ. Biết tin ông đến trị nhậm, bọn trộm bảo nhau rằng:“Ông trấn thủ là người nhân huệ, nên kính cẩn mà lánh đi”. Trước một vị thanh quan như Nguyễn Văn Hiếu, những kẻ trộm cướp cũng rất mực kính nể. Người xưa nói: “Đạo tặc cũng phải có đạo”, quả là không hề sai lệch.
Dù nghiêm khắc, Nguyễn Văn Hiếu rất thương dân, không hề cứng nhắc. Một lần, ông cùng các đồng liêu xét án. Thấy tên trộm đã thú tội rồi vẫn còn bị tra tấn, ông nói rằng: “Chúng vì cùng cực nên phải làm việc gian phi, đêm khuya soi tường khoét vách, khó nhọc mới lấy được tiền người ta. Nay nó đã nhận tội thì cứ chiếu theo luật mà trị, hà tất phải vẽ vời thêm làm gì? Thử hỏi ở các nha môn, có những kẻ trên nhà cao, ngồi nệm, dựa gối, giữa ban ngày, vẫy ngòi bút làm tiền người ta không chút khó nhọc. Các người ấy sánh với bọn ăn trộm kia, tội ai nặng hơn?”.
Năm Ất Tỵ (1835), Nguyễn Văn Hiếu mất. Vì những công lao và đóng góp của ông cho đất nước nên sau này ông được thờ ở Hiền Lương Từ.
Lời bàn:
Lịch sử Việt Nam ghi chép nhiều gương quan thanh liêm được nhân dân kính trọng, nhưng tài đức của quan cai trị khiến kẻ cướp bảo nhau lánh khỏi địa hạt như Tổng đốc Nguyễn Văn Hiếu thời nhà Nguyễn là khá hiếm hoi. Người xưa nói “Hiếu” cảm động trời thì ngày nay ở nước Việt Nam ta có quan Trấn Thủ thanh liêm “cảm động giặc cướp”. Thật đáng tự hào với lịch sử nước nhà!
