Nghe đọcTô Hiến Thành sinh ra tại Hạ Mỗ, nay là Hạ Mỗ, Đan Phượng, Hà Nội. Tô Hiến Thành phục dịch dưới 2 đời vua Lý là Lý Anh Tông và Lý Cao Tông.
Ngày bé, Tô Hiến Thành được cha mẹ cho theo học cả văn lẫn võ. Lớn lên, ông trở thành người văn võ toàn tài. Tô Hiến Thành nổi tiếng tài năng, tới mức vua Lý Anh Tông cũng biết tên, được đích thân vua cho vời vào cung làm việc. Là người có thực tài, lại ngay thẳng, không lụy tiền tài, danh vọng nên Tô Hiến Thành được vua Lý Anh Tông rất mực tin yêu và trọng dụng. Ở vị trí nào, Ông cũng hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ nên nhà vua lại càng yêu mến, phong cho Ông tới chức Thái phó.
Một lòng trung trinh phò ấu chúa
Vua Lý Anh Tông trước đã lập người con lớn là Long Xưởng làm Thái tử. Nhưng do Long Xưởng ăn ở vô đạo, vào cung thông dâm với phi tần của vua cha, nên bị vua cha truất ngôi Thái tử. Khi lâm bệnh nặng, biết mình khó qua khỏi, vua Lý Anh Tông đã gọi Tô Hiến Thành vào dặn dò, giao phó cho ông việc phò giúp Thái tử Long Cán lên ngôi báu. Lúc bấy giờ Thái tử Long Cán mới được ba tuổi. Vua Lý Anh Tông băng hà, mẹ Long Xưởng là Chiêu Linh Thái hậu bèn đem vàng bạc đút lót cho vợ của Tô Hiến Thành để mong Tô Hiến Thành giả di chiếu, phế Long Cán và tái lập Long Xưởng lên ngôi. Tô Hiến Thành biết chuyện, bèn khẳng khái nói: “Ta là đại thần, nhận mệnh Tiên tổ lo giúp vua còn bé. Nay lại ăn của đút mà làm chuyện phế lập thì còn mặt mũi nào trông thấy Tiên đế ở dưới suối vàng?”
Biết chuyện, Thái hậu lại cho gọi ông vào cung để dỗ dành, thuyết phục. Nhưng Tô Hiến Thành kiên quyết không nghe theo: “Làm việc bất nghĩa mà được giàu sang, kẻ trung thần nghĩa sĩ há chịu? Huống chi, lời Tiên đế còn văng vẳng bên tai. Thái hậu lại chẳng nghe việc của Y Doãn, Hoắc Quan hay sao? Thần không dám vâng lệnh!”
Cuối cùng, Long Cán vẫn được lập lên ngôi thiên tử theo đúng di mệnh của vua Lý Anh Tông. Đó là vua Lý Cao Tông, lên ngôi khi mới được ba tuổi. Tô Hiến Thành giữ quyền phụ chính Thái sư, hết lòng hết sức phò giúp ấu chúa nên trong ngoài đều yên ấm.
Lời bàn:
Tô Hiến Thành mặc dù bị mua chuộc, dụ dỗ để giả di chiếu, phế Long Cán lập Long Xưởng, nhưng vẫn tỏ rõ là bậc đại thần hiền sĩ, vâng mệnh vua ban, vẫn một lòng trung trinh, hết lòng phò ấu chúa Long Cán lên ngôi báu.
Nhà sử học Ngô Sĩ Liên trong Đại Việt Sử Ký Toàn Thư đã ghi như sau: “Tô Hiến Thành nhận việc ký thác con côi, hết lòng trung thành, khéo léo xử lý khi có biến cố, tuy bị gió lay sóng dập, mà vẫn đứng vững như đá giữa dòng, khiến trên yêu, dưới thuận, không thẹn với phong độ của đại thần ngày xưa”. Nhân luân có lúc thịnh lúc suy, nhưng chân lý thì ngàn năm vẫn vậy. Tô Hiến Thành chính là bậc hiền nhân, một lòng trung nghĩa, không bị danh lợi trói buộc. Tin rằng, tên của ông sẽ còn được nhớ mãi, làm gương sáng mà răn dạy con cháu đời sau.
