Lịch sử từng ghi nhận một số thời thái bình thịnh trị mà ở đó “Người mua kẻ bán đi lại tự do mà không sợ giặc cướp, nhà tù bỏ không và dân chúng không cần khóa cửa”. Nếu như Trung Hoa có “Trinh Quán chi trị” thì Việt Nam cũng có “Hồng Đức thịnh thế” – thời kỳ rực rỡ huy hoàng dưới sự trị vì của Vua Lê Thánh Tông. Bên cạnh hệ thống pháp luật nghiêm minh, những thời đại này đều có một điểm chung: Đề cao đạo đức, dùng đạo đức để giáo hoá dân.

Khi tướng Liễu Thăng của quân Minh tử trận, các cánh quân cứu viện đều bị đánh bại, thế giặc yếu, đánh giặc bây giờ rất dễ dàng, nhưng với tấm lòng nhân nghĩa, Nguyễn Trãi muốn quân Minh đầu hàng để bớt hao tổn nhân mạng hai bên. Ông đã nhiều lần viết thư cho tướng nhà Minh mong đầu hàng, thậm chí ông một mình năm lần vào thành Đông Quan khuyên quân Minh đầu hàng sẽ được tha chết và cấp đầy đủ ngựa thuyền cùng lương thực cho về nước. Trước sự kiên nhẫn và tấm lòng đại nghĩa của Nguyễn Trãi, 10 vạn quân Minh đã đầu hàng và được cấp đầy đủ ngựa thuyền cùng lương thực về nước. Quân Minh thua trận dù tủi hổ nhưng phải tâm phục khẩu phục, sau này không còn nghĩ đến chuyện Nam tiến nữa. Đó là kết quả có được nhờ dùng nhân nghĩa để đối ngoại, là việc làm của bậc Thánh nhân do tư tưởng “việc nhân nghĩa cốt ở yên dân” của Nguyễn Trãi.

Tuệ Tĩnh (1330-1400) là danh y nổi tiếng của nước ta dưới thời nhà Trần. Ông từng thi đỗ Hoàng giáp nhưng không ra làm quan mà vào chùa đi tu, học nghề thuốc để cứu người, trở thành ông Tổ của nền y dược Việt Nam.

Trong lịch sử nước ta có rất nhiều nhà nho yêu nước nhưng nếu phải chọn là danh sư tiêu biểu thì các sử gia và nhiều người đời sau đều chọn Chu Văn An. Chu Văn An là tấm gương tiêu biểu của người thầy vì ông có tài học nhưng không màng chuyện làm quan mà chỉ coi việc dạy học trò là sứ mệnh cao cả nhất. Là người chính trực, đã từng đỗ Thái học sinh nhưng không ra làm quan mà mở trường dạy học ở làng Huỳnh Cung, bên kia sông Tô Lịch. Do tính tình thanh bạch như tấm gương sáng nên các học trò dù làm quan cao cũng rất kính nể thầy. Chu Văn An lại là người ghét gian tà nên học trò nào làm gì sai thì ông không gặp mặt, rồi mắng mỏ không chút tị hiềm.

Vua Trần Nhân Tông (1258-1308) tên húy là Khâm, lên ngôi năm 20 tuổi (1278) con trưởng của của vua Trần Thánh Tông (Trần Hoảng), cháu đích tôn của vua Trần Thái Tông (Trần Cảnh). Trần Nhân Tông là vị Vua anh minh, quyết đoán, được sử sách ca ngợi là vị vua anh hùng cứu nước. Thời gian Vua Trần Nhân Tông trị vì đất nước, Đại Việt đã trải qua những thử thách rất gay go và ác liệt.

Bạch Liêu sinh năm 1236 tại phủ Diễn Châu (nay thuộc Diễn Châu, Nghệ An), trong một gia đình nhà nho nghèo. Cha ông làm nghề dạy học bốc thuốc, là người “tích phúc truyền gia”, lấy nhân nghĩa làm gốc.

Trần Tung còn gọi là Trần Quốc Tung hiệu Tuệ Trung Thượng Sĩ (1230 – 1291), quê ở Nam Định, Việt Nam. Ngài là anh ruột Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn và cũng là anh vợ vua Trần Thánh Tông. Ngài là người có phẩm chất cao sáng, thuần hậu, vốn dòng tôn thất nên ngay từ khi còn trẻ Ngài đã được cử coi giữ đất Hải Dương.

Chuyện kể rằng vào một ngày mùa đông, vua Lý Thánh Tông (1023-1072) bảo các quan tả hữu rằng: “Trẫm ở trong cung, sưởi than xương thú, mặc áo lông chồn còn rét thế này, nghĩ đến người tù bị giam trong ngục, khổ sở về gông cùm, chưa rõ ngay gian, ăn không no bụng, mặc không kín thân, khốn khổ vì gió rét, hoặc có kẻ chết không đáng tội, trẫm rất thương xót. Vậy lệnh cho Hữu ty phát chăn chiếu và cấp cơm ăn ngày hai bữa”.

Vua Lý Thái Tông tên là Lý Phật Mã, là con trai trưởng của vua Thái Tổ Lý Công Uẩn, lên ngôi khi ông 28 tuổi. Sau gáy ông có đến bảy cái nốt ruồi tụ lại như chòm sao Thất Tinh (Sao Bắc Đẩu).

Cao Bá Quát (1809-1854) tự là Chu Thần, hiệu Cúc Đường, biệt hiệu Mẫn Thiên, là người làng Phú Thị, huyện Gia Lâm, tỉnh Bắc Ninh, nay thuộc xã Phú Thị, huyện Gia Lâm, Hà Nội. Ông là văn tài xuất chúng của nước ta vào thế kỷ XIX. Ngay từ thuở nhỏ, Bá Quát đã nổi tiếng học giỏi nên được mọi người coi như thần đồng.